|
|
not: Bu sayfa borsaya yeni başlayanların ve başlamayı düşünenlerin, borsa hakında fikir sahibi olmaları amacıyla yapılmıştır...
1. İlk Adimda Borsayi Sadece Takip Edin.
Birikimlerinizi borsada degerlendirmek istiyorsunuz.Bu konuda yeterince bilgi sahibi oldugunuzu da düsünüyor ve bir an önce borsada yatirim yapmaya baslamak istiyorsunuz. Bazi hatalarin maliyetinin büyük olabilecegini unutmamalisiniz. Yatirimlarinizi degerlendirirken alacaginiz kararlarin dogrulugunu gerçek piyasalarda sinamanin maliyeti gerçekten büyük olabilir. Bu yüzden kendinize biraz zaman taniyin... Öncelikle sanal bir portföy olusturun. Piyasalari takip ve gerçek bir portföy yönetiyormus gibi kararlar verin. Degisik yatirim stratejileri deneyip, kendinizi gerçekten hazir hissettiginiz zaman reel para ile yatirim yapmaya baslayabilirsiniz.
2. Ihtiyacınız Olmayacak Para İle Yatırım Yapın.
Borsa sert inis ve çikislarin yasanabildigi, uzun süreli dalgalanmalarin
olabildigi bir piyasadir. Çogu zaman sert düsüsleri önceden kestirmek zordur.
Piyasa genelinde yükselisin yasandigi dönemlerde bazi hisselerin fiyatlarinda
ciddi düsüsler de görülebilir. Bu nedenle ev ya da araba taksiti gibi
ödemeleriniz için ayirdiginiz ve bir süre sonra ihtiyaç duyabileceginiz parayi
borsaya yatirmayin. Çünkü siz o paraya ihtiyaç duydugunuz ve hisseleri satmaya
karar verdiginiz anda hisse fiyatlari düsük seviyede seyrediyor olabilir.
Mutlaka ihtiyaç duydugunuz bu parayi temin edebilmek için birkaç gün sonra büyük
bir çikis trendine girebilecek potansiyeldeki bir hisseyi zararina satmak
zorunda bile kalabilirsiniz.
3. İyi Bir Araci Kurum Seçin.
Borsada yatirim yapabilmek için öncelikle bir yatirim hesabina
sahip olmaniz gerekmektedir. Araci kurumlarda ya da bankalarda bir yatirim
hesabi açtirmadan önce kiyaslama yapin. Bilanço olarak güçlü bir araci kurumu
tercih etmenizde yarar vardir. Yatirim hayatinizda önemli bir basari faktörü
olacak araci kurumunuzu seçerken, bu kurumun size saglayacagi hizmetleri
yetkililer ile konusun. Islem yapmak istediginiz zaman talimat vermek için
sirket yetkilisine en kisa sürede ulasabileceginiz araci kurumlari arastirin.
Ayrica araci kurumunuzdan alacaginiz en önemli hizmetlerden birisinin sirket,
piyasa ve sektör raporlari oldugunu unutmayin. Mutlaka ama mutlaka arastirma ve
gelistirme (Ar-Ge) bölümü güçlü sirketleri tercih edin. Uzmanlarin her konudaki
sorulariniza anlayabileceginiz tarzda ve en kisa sürede cevap verip
veremeyecegini sinayin. Bütün bunlarin yani sira araci kurumunuzun borsa
disindaki yatirim araçlari hakkinda beklentilerinizi ne kadar
karsilayabilecegine dikkat edin. Örnegin yatirim fonlari iyi bir performans
gösteren araci kurumlari seçmeniz yarariniza olacaktir.
4. Gelecege
Yatirim Yapin.
Borsanin temel felsefesi gelecekte temettü verimi yüksek olacak hisselere yatirim yapmaktir. Temettü veriminin yüksek olmasi için sirketlerin kar ve büyüme potansiyelinin büyük olmasi gerekir. Yüksek kar ve büyüme potansiyeli vaad eden sirketler, gelecekte hem yüksek temettü dagitacak hem de hisse fiyatlari artacaktir. Bu tip sirketleri belirlerken ekonomideki global ve yerel trendleri inceleyip, bu trendlerin hangi sektörleri ve sirketleri olumlu yönde etkileyecegini düsünün.
5. Temel ve Teknik Analizden Yararlanin:
Ekonomideki trendler sirketlerin büyümesinde önemli bir faktördür. Bunun yani
sira sirketlerin gelecekteki performansinda belirleyici olan bir etken de
sirketin finansal durumudur. Bilançolar sirketlerin geçmisi, bugünü ve gelecegi
hakkinda önemli ipuçlari tasirlar. Sirketlerin bilançolarini incelerken son bes
yili kapsayan bilançolari genel olarak son iki yili ayrintili degerlendirin. Bu
tarz bir yaklasim bir sirketin gelisim gücünü daha net ortaya koyacagi gibi,
sirketin kendisine iliskin trendleri belirlemenizi saglayacaktir. Bilançoda
özellikle sirketin borç yüküne, karliligina, likiditesine ve aktif büyüklügü
gibi kriterlere dikkat edin. Bu gibi kriterlere göre rakipleriyle karsilastirin.
Özellikle bilançolari geriye dönük olarak inceledikten sonra elde ettiginiz
verileri geçmis dönem hisse fiyatlariyla kiyaslayin. Böylelikle piyasanin hangi
sirket bilançosundaki degisimlere nasil tepkiler verdigini görebilirsiniz.
Inandiginiz sirketi hangi fiyat seviyesinden alacaginiza karar vermek için fiyat
trendlerini ortaya koyan teknik analizden faydalanin.
6.
Dipnotlara Dikkat Edin:
Bilançolarin dipnotlari genelde gözden kaçirilan önemli bilgilerle doludur.
Sirketin gelecegine iliskin bir takim bilgilere bilanço dipnotlarindan ulasmak
mümkündür. Bu yüzden bilançodaki rakamlara ve rasyolara baktiktan sonra
dipnotlari dikkatle inceleyin. Bu dipnotlarda sirketin gelecekte yapmayi
düsündügü yatirimlardan, yeni stratejilerine kadar birçok konuyu aydinlatan;
sirketin gelecegine isik tutan bilgilerle doludur.
7.
Tüyolara Asla İnanmayın:
Borsadaki en büyük tehlike tüyo tuzaklaridir. Çünkü
çogu zaman asilsizdirlar... Piyasada hemen hemen her gün hisse senetleriyle
ilgili dedikodular dolasir. Haberlerin çogu spekülatif dürtülerle yaratilan
uydurulmus haberlerdir. Oyuncu dedigimiz günlük islem yapanlarin ragbet
gösterdigi tüyolar küçük yatirimcilar için bir tuzak teskil edebilir. Piyasadaki
büyük oyuncular bir hisse senedini yeteri kadar topladiktan belli bir süre sonra
hisseyi yukari hareketlendirirler ve diger günlük ya da kisa vadeli düsünen
oyuncularla küçük yatirimcilari alima sürüklemeyi hedeflerler. Bunun da en iyi
yolu etraflarina çesitli haberler yaymaktir. Bu haberler dalga dalga yayilarak
"hedef kitleye" ulasir. Piyasayi yönlendirenlerin hissesini aldiklari sirketle
ilgili "tüyo"lar ile birlikte hisse fiyatindaki inanilmaz fiyat hedefleri
tamamiyla yatirimcilarin istahini kabartmaya ve onlari yüksek fiyatlardan alima
çekmeye yöneliktir. Sunu unutmayin ki "tüyo"dan elbette birileri para
kazanacaktir ama bunun siz olmaniz oldukça küçük bir
ihtimaldir.
8. Kendinize Hedefler Belirleyin:
Borsada yatirimcilarin yaptiklari en büyük hatalardan biri de yatirim yaptiklari hisse senediyle ilgili bir hedef belirlememeleridir. Bu konuda yapilan hatalar iki yönlüdür. Birincisi, alim yapilan hisse senedinin alim gerekçelerine paralel olarak bir satis hedefinin konmamasidir. Böylece yatirimci önemli satis noktalarini kaçirmaktadir.
9. Sakinliğinizi Koruyun:
Yatirimcilarin özelikle de küçük yatirimcilarin
birbirini etkileme gücü çok yüksektir. Bu yüzdendir ki çoğu zaman çikan bir
haber ya da bir gelisme gereksiz bir panik ya da heyecan yaratir. Bu panik ya da
heyecan dalga dalga yayilir. Yatirimcilar sürü psikolojisi içinde birbirini
takip ederek üst üste hatali kararlar vermeye başlarlar. Bu hareketler dizini
genelde küçük yatirimcilarin yükselişin sonunda alima, düsüşün sonunda satisa
geçmesi ile somutlaşir. Siz bu tip gelişmeler karşisinda heyecana kapilmayin ve
sürüden birisi olmayin. Olaylari muhakeme ederken geliştirdiğiniz analiz yöntemlerinize inanin. Unutmayin ki sizin artik hedefleriniz
var...
10. Sattiğiniz Kağida Dönüp Bakmayin:
Bir hisse senedini belirlediğiniz satiş noktasinda elinizden çikarmişsaniz ve o hisse belli bir
miktar daha yükselmişse tekrar daha yüksek fiyattan alim yapmayin. Elinizden
düşük fiyattan hisseyi kaptirmiş olma hissi sizi hataya götürür. Eğer
belirlediğiniz hedefi yakalamişsaniz başarili olmuşsunuz demektir. Artik ayni
başariyi ayni temel ve teknik yöntemlerle baska hissede yakalamalisiniz.
Hedefinizi tutturup sattiğiniz hisseyi daha yüksek fiyatlardan almaniz o hisseyi
bu kez daha düşük fiyata satma ihtimalinizi artirir. Tabii ki burada hisse
senedinizi belirlediğiniz zaman araliğinda ve belirlediğiniz fiyattan sattiğinizi
öngörüyoruz.
11. Uzun Vadeli Düşünerek Yatırım Yapın:
Borsadaki en büyük hata işte bu konuda yapılıyor. Özellikle Türkiye'de borsa,
oyuncular tarafindan adeta bir kumara dönüstürülmüs durumda. Her gün seans
izleyip alim satim yaparak kisa vadede para kazanmak isteyenler ancak borsadaki
büyük yatirimcilar için yem olabilirler. Piyasa olusumunda günlük işlemlerin
önemi büyük tabii ki. Ama bunun sizin için ayni büyüklükte bir tehlike
olabileceğini unutmayin; günlük işlemlerle para kazanma isteğinizin sonu kabusa
dönüşebilir. Şunu unutmayin ki b orsaya uzun vadeli ve her an ihtiyaç duyulmayacak
bir parayla yatirim yapan kişinin para kaybetme riski hemen hemen
yoktur.
12. Portföyünüzü Tek Hisse ve Tek Sektör Üzerine Oluşturmayın:
Bütün dünya
piyasalari artik iç içe girmiş durumda. Özellikle para hareketlerinin bas döndürücü
hızı karsısında doğru kararlar alip bunlari uygulamanin zorluklari da
artiyor. Daha bilinçli, daha hizli hareket ve bütün dünyadaki gelişmeleri daha
dikkatle izlemek yapılan yatırım ne olursa olsun herkesin dikkat etmesi gereken
faktörler. Çünkü piyasalarin dünyadaki herhangi bir olaydan etkilenme ve
dolayisiyla risk orani gittikçe artiyor. Bu nedenle sermaye piyasalarindaki
yatirimlarin tek bir kanala yönlendirilmemesi gerekiyor. Yatirim araçlari
arasindaki bu mantik hisse senedi piyasasinin içinde de ayni geçerliliğini
koruyor. Her sektör, globalleşmeyle birlikte daha çok rekabetin içine girmiş
durumda. Dolayisiyla sektör analizleri burada önem kazaniyor. Bir sektör ya da
hisseye ne kadar güvenirseniz güvenin hiçbir zaman tüm portföyünüzü tek bir
hisse üzerine kurmayin. Dünyadaki dengelerde oluşacak bir değişiklik yatirim
yaptiğiniz şirketin içinde bulundugu sektörü ya da bizzat şirketi kötü yönde
etkileyebilir. Tipki geçen yillarda tekstil sektöründe yaşandiği gibi. Bunun
için yatirim yaptiğiniz miktara göre kendinize iki hatta üç ayri sektörden hisse
senedi seçmeye çalişin. Sektörleri de dünyadaki gelişmelere paralel ve
gelişmiş
piyasalardaki örneklerine bakip kendi ülkemizde karşilaştirmalar yaparak
belirlemeyin.
Unutmayin ki sektör ve şirket farklilasmasina gitmek sizi
risklere karsi daha az açik konuma getirecektir.
13. Asla Ümidiniz
Kırılmasın:
Diyelim ki yatiriminizi belirtilen kriterler doğrultusunda yaptiniz
ve yeteri kadar beklediniz ancak sonuçta hedefinize ulaşamadınız. Peki öyleyse
şimdi ne yapmak gerekir? Eğer yatirim yaptiğiniz dönemde dünya ya da ülke
genelinden kaynaklanan bir problem nedeniyle genel piyasada bir düşüş yaşanmiş
ve bütün hisse senedi piyasasi bundan olumsuz etkilenmişse sizin beklemekten
baska yapacak bir şeyiniz yok demektir. Ancak başarisizlik sizin seçiminizden
kaynaklanmişsa o zaman başarisizliğin sebepleri ortaya konmalidir. Seçtiğiniz
hisseyi alirken yaptiğiniz saptamalarla yeni dönemdeki durum arasinda nasil değişmeler
olduğunu ve geçen sürede neleri göremediğinizi bulmalisiniz. Sektördeki diğer
şirketlerin performanslarina ve genel olarak sektörel gelişmelere bakarak sorunun sadece hissesini
seçtiğiniz şirketten mi kaynaklandiğini ögrenmelisiniz. Yani kisaca yine mantigi
ön planda tutup bir
profesyonel gibi davranmali asla moralinizi bozmamalisiniz. Aksi taktirde yeni
basarisizliklar pesinizi birakmayacaktir. Oysa yapacaginiz yeni
degerlendirmelerle zararinizi telafi edebilir en azindan bundan sonraki dönemi
kurtarabilirsiniz.
Hazırlanma Aşamasındadır.
1. Asit Orani
Cari oranin konsantre hali; dönen varliklardan daha yavas nakde
çevrilebilen kalemler çikartilir ve bu sirketin nakit pozisyonuna
bakilir.
2. Alacak Devir Hizi.
Sirketin satislardan dogan alacaklarini tahsil ettigi hizi gösterir;
satislarini ne kadar hizli nakde çevirebiliyorsa o kadar iyidir.
3.
Stok Devir Hizi.
Üretip stokta tuttugu mallari ne hizla sattigini gösterir; yine bu oran ne
kadar hizliysa o kadar iyidir.
4. Borç Devir Hizi.
Üretim için satin alinan ara mallar için ödenen borcun ne kadar çabuk geri
ödendigini gösterir; bu oran ne kadar yavas ise sirket için o kadar
iyidir.
5. Net Nakit Döngüsü.
Alacak devir hizina stok devir hizi eklenir ve borç devir hizi
çikartilir, geriye kalan rakam ise net nakit döngüsüdür. Tüm operasyonlar sonucu
sirketin elinde nakit kaliyorsa, net nakit döngüsü rakami pozitif olur, net
nakit döngüsünün negatif çikmasi ise sirket borçlu duruma düsüyor
demektir.
6. Borç / Özsermaye Orani.
Sirketin, isletme sermayesi ve yatirimlarinin finansman ihtiyacini dis
kaynaklardan mi (borç) yoksa iç kaynaklardan mi (özsermaye) karsiladigini
gösterir. Ülkemizde dis kaynak finansmaninin genelde içsel kaynaklardan daha
yüksek maliyetli oldugu düsünülürse bu oranin düsük olmasi tercih edilir.
Ayrica, sadece finansal borç kalemlerine bakilarak yorumlanabilir veya net borç
rakamlara göre de bakilabilir. Net borç ise finansal borçlardan hazir degerler
ve menkul degerler cüzdani düsüldükten sonra bulunur.
7. Finansman
Gideri Karsilama Orani.
Sirketin faaliyet kari arti net faaliyet kalemlerinin finansman
giderlerini ne oranda karsiladigini gösterir. Bu oran ne kadar yüksekse o kadar
iyidir.
8. Kar Marjlari.
Brüt, faaliyet, ve net kar rakamlarina bakilir. Ne kadar yüksekse o
kadar iyidir. Ayrica, nakit ?ikis gerektirmeyen kalemlere faaliyet kari ilave
ederek Vergi, Finansman gideri, Amortisman öncesi Kar (VFAÖK) marjina da bakarak
gerçekte sirket operasyonlarindan ne kadar kar elde edildigini
gösterir.
9. Aktif ve Ozsermaye Verimliligi.
Ortalama aktiflerin ve ortalama özsermayenin net kara bölünmesiyle bulunur. Şirket aktiflerini ve özsermayesini kullanarak ne kadar kar ettiğini gösterir. Bu rakam ne kadar yüksekse şirket için o kadar iyidir.
Bu Öneriler Yusuf SARI'nın Borsada Göstergelerle Teknik Analiz Kitabından Alınmıştır.
1. Riskinizi önceden sınırlayın.
Spekülasiyona ayıracağınız parayı kaybedebileceğinizi önceden kabullenin. Başka bir amaç için biriktirilen paralarla yapılan spekülasiyonlarda, alınan kararların sağıklı olmadığı gözleniyor. Başarılı alım/satım kararları için zihnin bağımsız olması gerekir. Kararların, kaybetme korkusu altında verilmesi hatalı sonuçlar doğurabilir
2. Kendi Kendinizi Tanıyın.
Spekülatif hareketlerde duygulara hakim olmak gerekir. Eğer girdiğiniz bir pozisyon gece uykularınızı kaçırıyorsa o pozisiyonu mutlaka kapatmalısınız. Borsalarda olaylar çok çabuk gelistiği için pozisyon almış kişiler günlük olayların etkisinde kalınmamalıdır.
3. Küçük Başlayın.
Bilmediğiniz bir alanda kaybetme tehlikesi yerine kağıt üzerinde alım/satım yapark başlayın. Borsada tercübeniz yoksa, ilk alışlarınızı küçük miktarlarda ve fazla hareketli olmayan hisselere yapın. Bu işe ilk defa başlıyorsanız, hareketli hisselere girmeden önce alım/satımdaki zamanlamanın önemini kavrayın.
4. Ara Verin.
Her gün yapılan alım/satımlar, kişinin karar verme yeteneğini köreltebilir. Başarılı spekülatörler, hatalı kararlarının artmaya başladığını hısettiklerinde borsayı unutup tatıle gıderler.
5. Seans İçinde Karar Vermeyin.
Kararlarınızı, etkilenmeyeceğiniz bir ortamda verin. Seans anında görüşlerinize ters düşen hareketlerin planlarınızı etkilemesine izin vermeyin. Daha önce düşünmediğiniz yeni fikirler oluşturmayın. İyice incelemeden yapılan hareketlerin genelikle zararla sonuçlandığı gözlenir.
6. Çoğunluğa Uymayın.
Yapılan istatistikler, çoğunluğun her zaman yanlış düşündüğünü göstermiştir. Herkesin bildiği fikirlerden, haberlerden kaçının. Bazı istatistik büroları aracı kurum ve bankaları arayarak borsa hakkındaki görüşlerini düzenli olarak sorar. Bu görüşler iyimserlik yüzdesi olarak her hafta yayınlanır. Yüzde 85 in borsayı çok iyi görmesi, düşüş belirtisi olarak kabul edilir. İyimserliğin yüzde 25 in altınında düşmesi ise yükseliş belirtisidir.
7. Kendi Fikrinizle Başkalarının Fikrini Biribirinden Ayırın.
Kendi kararlarınızı verdıkten sonra başkalaruının sizi etkilemesine müsade etmeyin.Dış görüşlerden etkilenirseniz sürekli karar değiştirermek zorunda kalabilirsiniz. Çevrenizde her zaman sizi ikna edecek mantıklı sebebler olacaktır. Kararınızı değiştiriseniz daha sonra ilk kararınızın yenisinden daha doğuru olduğunu göreceksiniz.
8. Emin Olmadığınız Zamanlarda İşlem Yapmayın.
Kendinizi her gün alım/satım yapmak zorunda hissetmeyin. Başarılı sonuca ulaşabilmek için disiplinli olmanız ve sabırla iyi fırsatları beklemeniz gerekir. Bir pozisyona girmişseniz sonucunu bekleyin. Şüpheleriniz varsa pozisyonunuzu kapatıp kenara çekilin.
9. Serbest Fiyat Emri Vermeyiniz.
Kısa vadede alım/satım yapan spekülatörlerin serbest fiyatlı emirlerden kaçınması gerekir.Limitli fiyat emirleri kulanmak daha doğurudur. İnandığınız hissede birkaç basamak ucuz alma hesabı yapmayın.
10.Aşağı Doğru Ortalama Yapmayın.
Önceden aldığınız bir hisse ucuzlayınca ek alımlar yaparak maliyetlerinizi düşürmeye çalışmayın. Aşağı giden fiyatlarda hiç bir zaman ortalama yapılmaz. Eldekilerin satışı daha doğrudur. Yükselen fiyatlarda ek alım yapılması mümkündür.Bunun da piramit gibi kademeli olması gerekir.
11. Yüksek Miktarlardaki Alımı Tek Fiyattan Yapmayın.
Büyük portfüyler için yapılan alımları bir kaç güne ve değişik fiyatlara yayın.İlk adım yapıldıktan sonra hareketin doğuru olup olmadığını gözleyin. Pazarın yönünde aksi bir değişiklik yoksa alıma devam edin.
12. Kaybeden Bir Pozisyona Hiç Bir Zaman Ek Alım Yapmayın.
Kendinize ve aldığınız hisseye ne kadar güvenirseniz güvenin eğer zarar ediyorsanız ek alım yapmayınız. Aldığınız hissenin düşüyor olması, sizi piyasanin yönüne uyum sağlıyamadığınızı gösterebilir. Maliyet düşürme çabası pozisyonu daha da kötüleştirebilir.
13. Zararı Kesin.
Piyasa sizin düşüncenize ters hareket ediyorsa hata ettiğinizi kabul edin. Elinizdekini satın. Zararın neresınden dönülse kardır. Borsaya yeni girenlerin başarısız olmalarında en büyük etken hata yapmış olabileceklerini kabullenmemeleridir. Piyasa istediğiniz yöne dönsün diye beklemek yerine, pozisyonu zararla kapatmak disiplin ve irade gerektirir. Başarının sırrı buradadır.
14. Zararı Sevin.
Zararda iken satış yapmak çok zordur fakat zararı sevmeye öğrenmelisiniz. Çünkü zarar, karın kardeşidir. Onurunuzu zedelemeden zarar etmeyi kabullenirseniz, zararınız sınırlanacak ve başarınız artacaktır.
Hazırlanma Aşamasındadır.
Hazırlanma Aşamasındadır.
: : © 2000 Orhan YALÇINLAR - Moskova : :